Egzama Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Türleri ve Etkili Tedavi Yöntemleri: Uzman Rehberi

Egzama, tıpta “dermatit” olarak da adlandırılan, cildin bariyer yapısını bozarak kızarıklık, kaşıntı, kuruluk, kabuklanma ve zaman zaman su toplaması gibi belirtilerle ortaya çıkan kronik bir cilt rahatsızlığıdır. Hem çocuklarda hem yetişkinlerde görülebilen egzama, dünya genelinde en yaygın dermatolojik hastalıklardan biridir. Toplumun yaklaşık yüzde 15 ila 20’si yaşamının herhangi bir döneminde egzama belirtileri ile karşılaşmaktadır. Hastalık bazen hafif şekilde seyrederken, bazı bireylerde yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilecek yoğunlukta görülür.

Egzamanın temelinde cilt bariyerindeki bozulma ve bağışıklık sisteminin aşırı reaksiyonu bulunur. Normal koşullarda cilt, dış etkenlere karşı güçlü bir koruyucu tabakaya sahiptir. Ancak egzama oluştuğunda bu bariyer görevini tam olarak yerine getiremez ve cilt nemini kaybetmeye başlar. Bunun sonucunda tahriş, inflamasyon ve kaşıntı döngüsü ortaya çıkar. Bu döngü, tedavi edilmediğinde giderek şiddetlenebilir.

Egzama Nedir? Cilt Bariyerinin Rolü

Cildin en üst tabakası olan epidermis, dış etkenlere karşı bir duvar görevi görür. Egzamaya yatkın bireylerde bu tabaka genetik, çevresel veya bağışıklık temelli faktörler nedeniyle zayıflamaya başlar. Bu zayıflama sonucunda:

• Nem kaybı artar

• Cilt daha hızlı tahriş olur

• Alerjenler cilde kolayca nüfuz eder

• Enflamasyon tetiklenir

• Kaşıntı ve kızarıklık meydana gelir

Bu nedenle egzama tedavisinde ilk hedef, cilt bariyerinin güçlendirilmesi ve nem dengesinin yeniden oluşturulmasıdır.

Egzama Belirtileri

Egzama belirtileri yaşa, egzama türüne ve kişisel reaksiyonlara göre değişiklik gösterebilir. En sık görülen semptomlar:

• Yoğun kaşıntı

• Kızarıklık

• Kuruluk ve pullanma

• Kabuklanma

• Deride çatlaklar

• Su dolu küçük kabarcıklar

• Kronikleştiğinde sertleşmiş, kalınlaşmış deri görünümü

• Zaman zaman renk değişimi (hiperpigmentasyon veya hipopigmentasyon)

Bu belirtiler genellikle atak (flare-up) dönemlerinde şiddetlenir. Ataklar stres, kuru hava, alerjen temasları veya yanlış bakım ürünleri gibi tetikleyicilerle ortaya çıkabilir.

Egzama Türleri

Egzama tek bir hastalık değil, bir grup cilt rahatsızlığının genel adıdır. En yaygın egzama türleri şöyledir:

1. Atopik Dermatit

En sık görülen egzama türüdür. Genellikle çocukluk döneminde başlar. Alerjik bünyeye sahip kişilerde daha yaygındır. Kronik ve tekrarlayıcıdır.

Belirtiler:

• Kuru cilt

• Şiddetli kaşıntı

• Dirsek içi, diz arkası, yüz ve boyunda kızarıklık

2. Kontakt Dermatit

Alerjen veya tahriş edici maddelerle temas sonrası ortaya çıkar. Temizlik ürünleri, parfümler, nikel, deterjanlar en sık nedenlerdir.

İki tipi vardır:

• Alerjik kontakt dermatit

• Tahriş kontakt dermatit

3. Seboreik Dermatit

Saç derisi, kaşlar, burun kenarları ve sakal bölgesinde görülür. Kepeklenme, yağlı pullanma ve kızarıklık ile seyreder.

4. Nummuler Dermatit

Madeni para şeklinde yuvarlak lezyonlarla ortaya çıkar. Şiddetli kaşıntı eşlik edebilir.

5. Dishidrotik Egzama

Eller ve ayaklarda küçük su dolu kabarcıklar şeklinde görülür. Stresle tetiklenebilir.

Egzamanın Nedenleri

Egzamanın kesin nedeni bilinmemekle birlikte, birkaç faktörün birleşimiyle ortaya çıktığı kabul edilmektedir.

1. Genetik Faktörler

Egzamaya yatkınlık genetik olarak geçebilir. Ailesinde egzama, astım veya alerji olan bireylerde daha yaygındır.

2. Cilt Bariyerinde Bozulma

Filaggrin adı verilen bir proteinin eksikliği egzama riskini artırır. Bu protein, cilt bariyerinin sağlamlığı için kritik önem taşır.

3. Bağışıklık Sisteminin Aşırı Tepkisi

Bağışıklık sistemi normalde zararsız maddelere karşı aşırı reaksiyon gösterdiğinde egzama belirtileri oluşabilir.

4. Çevresel Faktörler

• Soğuk ve kuru hava

• Aşırı sıcak duş

• Deterjanlar

• Parfümlü ürünler

• Toz, polen, ev akarları

• Yün giysiler

• Sigara dumanı

5. Stres

Stres egzama ataklarını en çok tetikleyen faktörlerdendir.

Egzama Tedavisi: En Etkili Yöntemler

Egzama tedavisi bireye göre planlanır. Hastalığın tamamen ortadan kaldırılması mümkün olmasa da doğru tedaviyle ataklar büyük ölçüde kontrol altına alınabilir.

1. Nemlendirici Kullanımı

Egzamanın temel tedavisi nemlendirmedir. Cilt bariyeri güçlendirilmeden hiçbir tedavi kalıcı etki göstermez.

En etkili nemlendirici içerikler:

• Seramid

• Hyaluronik asit

• Shea yağı

• Gliserin

• Kolloidal yulaf

Günde en az 2–3 kez uygulama önerilir.

2. Kortizonlu Kremler

Atak dönemlerinde kısa süreli kullanılır. Kızarıklığı ve kaşıntıyı hızlı şekilde azaltır.

Dikkat edilmesi gereken noktalar:

• Uzun süreli kullanım önerilmez

• Yüz bölgesine düşük doz tercih edilmelidir

• Doktor kontrolü olmadan kullanılmamalıdır

3. Kortizonsuz Alternatif Kremler

Uzun vadeli kullanım için uygundur.

İçerikler:

• Takrolimus

• Pimekrolimus

• Kalsinörin inhibitörleri

Bu ürünler özellikle yüz ve hassas bölgelerde etkilidir.

4. Antihistaminikler

Kaşıntıyı azaltmak için doktor tarafından reçete edilebilir.

5. Fototerapi (Işık Tedavisi)

Orta ve ağır egzamalarda dermatolog tarafından uygulanabilir.

6. Biyolojik Tedaviler

Şiddetli atopik dermatit için modern tedavilerdir. Bağışıklık sisteminin ilgili bölümlerini hedef alarak etkili kontrol sağlar.

Evde Egzama Bakımı

Düzenli bir bakım rutini egzama ataklarını azaltabilir.

1. Ilık Duş

Sıcak su cildi kurutur. Duş süresi mümkün olduğunca kısa tutulmalıdır.

2. Sabunsuz ve Parfümsüz Temizleyiciler

Cildi tahriş etmeyen ürünler kullanılmalıdır.

3. Nemlendirme Rutini

Duştan çıktıktan en geç 3 dakika içinde nemlendirici uygulanmalıdır.

4. Pamuklu Giysiler

Yün, tiftik ve sentetik kumaşlar tahrişi artırabilir.

5. Tırnakların Kısa Tutulması

Kaşıma sonucu oluşan yaralanmalar enfeksiyon riskini artırır.

Egzamayı Tetikleyen Faktörlerden Kaçınma

• Parfümlü temizlik ürünleri

• Aşırı terleme

• Ev tozu akarları

• Uzun ve sıcak duş

• Stres dönemleri

• Kuru ortamlar (nem oranı düşükse nemlendirici kullanılmalı)

Egzama yönetiminde tetikleyicilerin belirlenmesi büyük önem taşır.

Egzama, kronik ve tekrarlayıcı bir deri hastalığı olsa da doğru yöntemlerle kontrol altına alınabilir. Cilt bariyerinin güçlendirilmesi, düzenli nemlendirme, tetikleyicilerden kaçınma ve gerektiğinde dermatolojik tedaviler uygulama, egzama semptomlarının belirgin ölçüde azalmasını sağlar. Egzama yönetimi sabır, düzenli bakım ve profesyonel yönlendirme gerektirir. Cildin ihtiyaçlarını doğru analiz eden bir yaklaşım ile egzama atakları seyrekleşir, yaşam kalitesi belirgin şekilde artar.